Гадаадын цэргүүдийн суусан жийп машин үүр цүүрийн манан дундуур хурдлан давхисаар айсуй. Урхидаж барьсан жижиг шувуудаа далавчаар нь төмөр утсаар холбон эгэлдэргэлсэн жаал хүү хөндий талын зах барин урхиа эргэж яваад мөнөөхөн машиныг харан хэсэгтээ амьсгаа даран зогсов.

1. Тэнэг, мулгуу хүнд ямар ч эргэлзээгүйгээр зам тавьж өг.

Эцэг маань эдүгээ манай тосгоны хамгийн өндөр настан юм. Тэр 1923 онд төрсөн, хөдөө тосгоныхоор бол энэ жил нас сүүдэр 93 хүрчээ. Эцгээс 10 насаар дүү авга ахыг саяхан өвчнөөр таалал төгсөхөд, эцгийн сэтгэл санааг нь засах санаатай очихул, харин ч өөдөөс намайг тайтгаруулан, 83 нас хүрээд таалал болно гэдэг чинь хангалттай өндөр насласан хэрэг шүү хэмээн өгүүлж билээ.

Та гэртээ ядраад ирэхдээ тухайн өдөр хийхээр төлөвлөсөн 28 ажлынхаа дөнгөж 14-ийг нь амжуулсан байвал, бас та өмнөх хоосон орон зай руу гөлрөн хөдөлгөөнгүй суугаа бол өөрийгөө "үр дүнгүй" хэмээн бүү зэмлэ! Таны уураг тархи өгсөн тушаалуудыг чинь зогсоо зайгүй биелүүлэх боломжгүй. Тархи чинь ч бас өөрийгөө анхаарах хэрэгтэй. Тэр таны энд тэндээс хамж хураасан мэдээллүүдийг цэгцлэх ёстой шүү дээ. Энэ үед гаднаас ямар ч мэдээлэл орж ирэх ёсгүй. Энэ үед тархи өөрийгөө цэвэрлэж байдаг. Чухам үүнийг л хоослохуй (тэглэхгүй) гэнэ. Тариалангийн талбайг амраалгүй, долоон жил дараалан ямар нэгэн ургамал тариалбал хөрс нь ямар ч шим тэжээлгүй болдог шүү дээ, түүний нэгэн адил.

Энэ түүх одоогоос гучин таван жилийн өмнөх арван хоёр сарын гучин нэгний өдөр Японы Саппоро хотод байх Хоккайтэй соба гоймонгийн газраас эхлэлтэй юм. Соба гоймонгийн газрын хувьд хамгийн их зочидтой үе бол Битүүний өдөр (Япончууд урт наслахыг бэлгэдэж, битүүн буюу гучин нэгний өдөр соба гоймон иддэг) байх ба Хоккайтэй ч бас энэ өдөр өглөөнөөс орой хүртэл бөгс эргэх зайгүй байлаа. Ердийн үед шөнө дунд өнгөртөл хөл хөдөлгөөнтэй байдаг өргөн чөлөө битүүнд үдшийн бүрий болохтой зэрэгцэн хөл татарч, улсууд гэрээдээ харьцгаана.

Гурван настай бяцхан охин Ханако шинэ жилийн гацуур модны доор өөрийн хүслээ шингээсэн жижигхэн бэлэг бэлдэж тавилаа. Их гоё алтан цаасаар бүрж, гял цал болсон саатай туузаар хичээнгүйлэн боосон бяцхан хайрцаг гацуур модны нүд гялбам чимэглэл дотроос яагаад ч юм нүдэнд шууд тусна.

Хүн бүрийн хүсэн хүлээдэг шинэ жилийн баяр хаяанд ирлээ. Энэ сайхан үдэш хайртай дотны хүндээ ямар бэлэг өгөх вэ гэж эргэлзэж суугаа бол бид танд туслая.

Техас мужийн нэгэн сургуульд түүхийн багшаар ажилладаг Лезли Раш хэмээх бүсгүй, гэрийнхэн (хэдэн үеийн турш) нь үр хүүхдүүддээ Санта Клаусын талаарх үнэнийг хэрхэн хэлдэг тухайгаа бичиж ирүүлсэн нь үнэхээр авууштай санагдсан тул та бүхэнтэй ийн хуваалцаж байна: “Хүүхэд чинь 6-7 нас хүрч, Санта Клаус байдаг гэдэгт эргэлзэж эхлэнгүүт хүүхдээ бэлэн болжээ гэж ойлгоорой.

Монгол хэлэнд нэгэнт гүнзгий нэвтэрсэн лууван, байцаа, хуушуур, ном, дэвтэр, намтар зэрэг үгийг одоо яая гэхэв гэхэд “Эгч” хэмээх аялгуут сайхан дуудлага байсаар байхад “Аниа, аниа”-аад байхаа багасгамаар бүр Монгол хэлний үгийн сангаас түрэн гаргамаар санагдана. Ингэхийн тулд нялх балчир үрсдээ “Эгчийгээ битгий Аниа гэж дуудаж бай. Тэр чинь чиний л эгч шүү дээ” хэмээн утга учрыг нь сайтар ухуулан таниулахаас эхлэх учиртай санагдана.

Бие чийрэгжүүлэх олон арга буй. Нараар, усаар, агаар салхи, хөдөлгөөнөөр биеийг чийрэгжүүлж температурын цочир өөрчлөлт, элдэв ханиад томуунд амархан дарлуулаад байхааргүй болдог.

Энэ удаа та бүхэндээ Японы соёлоос чимхийг амтлуулъя гэж зорилоо. Тэгэхээр миний бие энд толилуулах зүйл бол хамт амьдардаг Япон найз маань олон улсын ѳдѳрлѳгѳѳр улсаа танилцуулахдаа ашигласан материал буюу “Япон хүний сэтгэлгээ” гэх хэсгийг орчуулан хүргэж байна. Япон улс бол Монгол гэлтгүй бусад орноос аль ч талаараа асар их ялгаатай бѳгѳѳд ѳнѳѳдрийн даяарчилагдаж буй нийгэмд уламжлалт ёс заншлаа яг таг барихын сацуу орчин үеийн соёлыг ѳѳртѳѳ бага багаар шингээж буй гайхамшигтай улс юм. Япон хүмүүс бага сургуулиасаа л ёс заншил, уламжлалт соёлдоо гүн суралцаж эхэлдэг. Соёл ч гэлтгүй япон хүний сэтгэлгээ, ёс суртахууныг хүртэл сургадаг ба энэ удаад япон хүний сэтгэлгээгээс 3 "чимх"-ийг танилцуулмаар байна.

Дорнодын шөнө, талын шөнө, өвлийн шөнө. Хүйтэн, их хүйтэн байлаа. Вокзал дээр даарч хөрсөн тав тухгүйтсэн хүмүүс хөлдүү гутал тар түрхийлгэн орж гарна. Хоёр гурван бидон сав тавьчихсан, уут шуудайхантай ачаа хөсөг хөл рүүгээ хандуулаад тавьчихсан зорчигчид нойрмоглон сууна. Хаалга онголзуулах агшинд исгэрэн орж ирэх жавар жихүүн агаад улам л бүлээнийг хүсэмжлүүлнэ. Эрээнцав явах гэж байгаа манай чиглэлийнхэн нэг иймэрхүү л байж байтал ашгүй вагон явах дуу дохиоллоо. Бүгд л дор бүрдээ халуун хэвтрээсээ салж ядах адил хүйтэн хүлээх танхимаас дуу шуу болцгоон гарцгаав. Цэнгэг цэвэр агаар үлээж бие зарсхийлгэхийн зэрэгцээ энэ буудлаас Д.Нямсүрэн найрагч Эрээнцав руугаа явахын өмнө ямархан нэгийг бодож, ямархан нэгийг анзаардаг л байсан биз ээ гэж бодогдоно. Түүний бодлыг тийм орчинд хэн ч олж унших билээ, хэн нь ч тийм сэхээрэлтэй явах билээ. Харин тэр яруу найрагч хачин энгийн, бас хачин тэнгэрлиг зүйлсийг олж л харж зогсдог байсан нь эргэлзээгүй. Эрээнцав явах түүнд хамгийн сайхан.

Ерөнхийдөө хүний тархи анхнаасаа бүх зүйлийг сөргөөр хүлээж авахаар цэнэглэгдсэн аж. Бид өөрт тохиолдсон таатай зүйлсийг амархан мартаж, харин гомдол, харуулсан, азгүйдлийг удаан хугацааны туршид санадаг билээ. Тэгвэл хэрхэн сөрөг бодлоо дарж, эерэг зүйлийг боддог болох вэ? “Би буруу зүйл хийгээд байгаа юм болов уу. Би үүнийг хийх хэрэгтэй гэж үү?” гэсэн бодол бидний толгойд орж ирдэг. Гэхдээ энэ бол алдсан, бүтэлгүйтсэн хүн бүрийн гаргадаг үйлдэл хэмээн сэтгэл судлаачид үзэж байгаа бөгөөд үүнийг “сөрөг хандлага” гэж нэрлэдэг байна.

Нэг үл бүтэх этгээд нэгэн бага ангийн сурагч охиныг гэгээн цагаан өдрөөр хичээлээ тараад явж байхад нь айлгаж ичээсэн явдал ноднин жил гарсан шиг санагдаад байна. Эцэг эхчүүд бид үр хүүхэдтэйгээ орсон ч гарсан ч хамт байгаад байх боломжгүй. Иймд тэдэнд янз бүрийн тохиолдолд биеэ хэрхэн хамгаалж болохыг зааж сургаж байх нь чухал болоод байна. Brightside сайтаас нийтэлсэн эдгээр аргууд ихэд авууштай санагдлаа. Та бүхэн найз нөхөдтэйгөө хуваалцаарай.

70 гаруй жил хун тайж Charles гэж дууддагдаж байсан бол одоо Roi Charles III-Шарль-3 хаан гэх болсон Англичуудын татварын мөнгөөр тансаглаад амьдраад болох атал тариачин өвгөн шиг хамар, хацар нь улайж холцруутан борлосон, мойногшсон том гартай Хан хүү нийт 53 770 га талбайд байгаль дэлхийд, хүмүүний эрүүл мэндэд ээлтэй Био-Эко-Органик тариа хүнсний ногоо жимс жимсгэнэ сүүлийн 30 гаруй жил тарьж ургуулж яваа хүн юм байна.

Нэг эр дэлхийгээр аялаж явсаар нэгэн саглагар модон дээр хүрч ирсэн нь зүгээр ч нэг мод биш... хүсэл биелүүлэх шидтэй гэдгийг тэрээр яахин мэдэх билээ. Аян замдаа туйлдаж ядарсан тул тэрээр модны сүүдэрт унтаад өгөв.

Хүн ер нь мэдрэмжиндээ найдан амьдрах хэрэгтэй байдаг юм байна. Мэдрэмж гэж юу вэ?

Намайг Санхүүгийн техникумын хоёрдугаар курст сурч байхад Дондогдоржийн Дашдондог гэж нэг намхан бор хар хүн манай сургуульд багшаар томилогдон ирж, бидэнд “улс ардын аж ахуйн салаа мөчрийн санхүүжилт” гэдэг хичээл зааж эхэлсэн. Хүмүүсийн ярилцахыг сонсвол тэрбээр цагтаа цалгиж явсан эрдэм, боловсрол төгс төгөлдөр, гадаад дотоодод их бага олон сургууль дүүргэсэн авьяастай , алдартай нэгэн гэх. Тэр цагт хүн бүхний ширээний ном болоод байсан “орос хэлний гурван дэвтэр” хатуу хавтастай цэнхэр номыг тэр Виноградов нарын орос, монгол хоёр хүнтэй хамтран зохиосон орос хэл бичигт ус, цас болсон эр гэдэг байлаа.

МУСГЗ, доктор, профессор, хятад судлаач, орчуулагч М.Чимэдцэеэ “БИ УУЛЫН ХҮН” нэртэй дуртгал бодролын ном бичиж хэвлүүлжээ. Уг номын хэсгээс та бүхэнд толилуулж байна.

Би амьдралдаа хоёрхон удаа айсан юм.