“National Geographic Traveler” сэтгүүлд нийтлэгдэж байсан, сэтгүүлч Марк Женкинсийн энэ тэмдэглэл “ингээд л болоо юу” гэх дутуугийн мэдрэмж төрүүлж магадгүй. Учир нь “Эртний цаначдын мөрөөр” нийтлэлдээ өнө эртнээс уламжилж ирсэн, адууны ширэн ултай урт модон цаныг өдгөө ч гэсэн ахуй амьдралдаа өргөн ашигладаг Алтайн нутгийнхны тухай дэлгэрэнгүй өгүүлчихсэн байгаа.

Бие чийрэгжүүлэх олон арга буй. Нараар, усаар, агаар салхи, хөдөлгөөнөөр биеийг чийрэгжүүлж температурын цочир өөрчлөлт, элдэв ханиад томуунд амархан дарлуулаад байхааргүй болдог.

Нэгэн тариачин байжээ. Эхнэр нь нас барж гурван охинтой үлджээ. Өвгөн хөлсний хүн авч гэр орны ажилдаа туслуулах гэсэн боловч бага охин Марьюшка нь,

Их зохиолч Д.Нацагдорж анхны гэргий Д.Пагмадуламтайгаа 1922 онд танилцжээ.

Бага насны хүүхдүүдэд найзуудаас нь гадна төрөл бүрийн тоглоомоор өрсөлддөг цорын ганц хүн бол аав нь юм. Үүнийг ашиглан аав нар хүүдээ эр хүний зөв шинж чанарыг зааж өгөх хэрэгтэй. Энэхүү төрөл бүрийн тоглоом, тэмцээнээр хүүхдэд ямар их хүч хөдөлмөр, чармайлтаар хожил авдгийг зааж хожигдол гэдэг нь аливаа тоглоом, тэмцээний нэгэн хэсэг гэдгийг ойлгуулах нь зүйтэй. Ингэснээр хүүхэд хожигдол амссан ч бууж өгөлгүй дахин тэмцэлдэж сурна.

Намайг Санхүүгийн техникумын хоёрдугаар курст сурч байхад Дондогдоржийн Дашдондог гэж нэг намхан бор хар хүн манай сургуульд багшаар томилогдон ирж, бидэнд “улс ардын аж ахуйн салаа мөчрийн санхүүжилт” гэдэг хичээл зааж эхэлсэн. Хүмүүсийн ярилцахыг сонсвол тэрбээр цагтаа цалгиж явсан эрдэм, боловсрол төгс төгөлдөр, гадаад дотоодод их бага олон сургууль дүүргэсэн авьяастай , алдартай нэгэн гэх. Тэр цагт хүн бүхний ширээний ном болоод байсан “орос хэлний гурван дэвтэр” хатуу хавтастай цэнхэр номыг тэр Виноградов нарын орос, монгол хоёр хүнтэй хамтран зохиосон орос хэл бичигт ус, цас болсон эр гэдэг байлаа.

Нэг үл бүтэх этгээд нэгэн бага ангийн сурагч охиныг гэгээн цагаан өдрөөр хичээлээ тараад явж байхад нь айлгаж ичээсэн явдал ноднин жил гарсан шиг санагдаад байна. Эцэг эхчүүд бид үр хүүхэдтэйгээ орсон ч гарсан ч хамт байгаад байх боломжгүй. Иймд тэдэнд янз бүрийн тохиолдолд биеэ хэрхэн хамгаалж болохыг зааж сургаж байх нь чухал болоод байна. Brightside сайтаас нийтэлсэн эдгээр аргууд ихэд авууштай санагдлаа. Та бүхэн найз нөхөдтэйгөө хуваалцаарай.

Хүүхэд тань бусадтай байхдаа томоотой, харин ээжийнхээ дэргэд янз бүрийн ааш авир гаргаад байна уу. Учир шалтгааны талаар хүүхдийн сэтгэл судлаач Екатерина Буримстрова зөвлөж байна.

Японд сурсан хамгийн том хичээлийн талаарх судалгаанд оролцогчдийн хамгийн нийтлэг хариулт нь “цаг барихын ач холбогдол” байв. Энэ нь зөвхөн бусдыг хүндэтгэж буйгаа харуулахын зэрэгцээ бүх зүйлсийг үр ашигтай, найдвартай гүйцэлдүүлэх боломжийг олгодог байна.

Бидний эргэн тойрон хүссэн хүсээгүй янз бүрийн зан төлөв болоод хүмүүжилтэй, эерэг болоод сөрөг бодол санаатай хүмүүс холхилдож байдаг. Гэсэн ч өөрийгөө сөрөг бодол санаатай, гутрангуй үзэлтэй, ирээдүйд итгэл муутай, хүсэл мөрөөдөлгүй хүмүүсээс хол байлгаж, эерэг зөв бодолтой хүмүүсээр өөрийгөө хүрээлүүлж чадсанаар амьдрал болоод ажилдаа амжилт ололтоор дүүрэн явах, хүсэл мөрөөдөл бүхнээ гүйцэлдүүлэх боломж бий болдог.

Нэгэн хулгана хананы цоорхойгоор фермэр эхнэрийн хамт боодолтой зүйл задлаж байхыг харлаа. Ямар хоол хүнс байгаа юм бол хэмээн бодоод энэ нь хулганы хавх байхыг олж мэдээд өнөөх хулгана ихэд цочирдлоо.

Empty nest syndrome гэж их хэцүү, түүнийг даван туулахын тулд ингэнэ тэгнэ гээд л ярьж байна шүү. “Хоосон үүрний хам шинж” гэж орчуулмаар юм уу даа, хүүхдээ явуулчихаар “үүр нь” хоосон оргиод, эцэг эхчүүдэд тусдаг бараг өвчин шахуу юм санж.

Баадайн эхнэр Бурмаагийн гарын цайны сайхныг нутгийнхан нь ам булаалдан шагшдаг хийгээд тэднийд зочин ирэхийг шаазгай шагшран хэл өгдөг гэцгээнэ. Бурмаа хэний ч сэтгэл өегшөөх танан шүд яралзуулж, алаг нүд эргэлдүүлсэн махлаг бөөрөнхий хүүхэн.

Гадаадын цэргүүдийн суусан жийп машин үүр цүүрийн манан дундуур хурдлан давхисаар айсуй. Урхидаж барьсан жижиг шувуудаа далавчаар нь төмөр утсаар холбон эгэлдэргэлсэн жаал хүү хөндий талын зах барин урхиа эргэж яваад мөнөөхөн машиныг харан хэсэгтээ амьсгаа даран зогсов.

1. Тэнэг, мулгуу хүнд ямар ч эргэлзээгүйгээр зам тавьж өг.

Эцэг маань эдүгээ манай тосгоны хамгийн өндөр настан юм. Тэр 1923 онд төрсөн, хөдөө тосгоныхоор бол энэ жил нас сүүдэр 93 хүрчээ. Эцгээс 10 насаар дүү авга ахыг саяхан өвчнөөр таалал төгсөхөд, эцгийн сэтгэл санааг нь засах санаатай очихул, харин ч өөдөөс намайг тайтгаруулан, 83 нас хүрээд таалал болно гэдэг чинь хангалттай өндөр насласан хэрэг шүү хэмээн өгүүлж билээ.

Та гэртээ ядраад ирэхдээ тухайн өдөр хийхээр төлөвлөсөн 28 ажлынхаа дөнгөж 14-ийг нь амжуулсан байвал, бас та өмнөх хоосон орон зай руу гөлрөн хөдөлгөөнгүй суугаа бол өөрийгөө "үр дүнгүй" хэмээн бүү зэмлэ! Таны уураг тархи өгсөн тушаалуудыг чинь зогсоо зайгүй биелүүлэх боломжгүй. Тархи чинь ч бас өөрийгөө анхаарах хэрэгтэй. Тэр таны энд тэндээс хамж хураасан мэдээллүүдийг цэгцлэх ёстой шүү дээ. Энэ үед гаднаас ямар ч мэдээлэл орж ирэх ёсгүй. Энэ үед тархи өөрийгөө цэвэрлэж байдаг. Чухам үүнийг л хоослохуй (тэглэхгүй) гэнэ. Тариалангийн талбайг амраалгүй, долоон жил дараалан ямар нэгэн ургамал тариалбал хөрс нь ямар ч шим тэжээлгүй болдог шүү дээ, түүний нэгэн адил.

Энэ түүх одоогоос гучин таван жилийн өмнөх арван хоёр сарын гучин нэгний өдөр Японы Саппоро хотод байх Хоккайтэй соба гоймонгийн газраас эхлэлтэй юм. Соба гоймонгийн газрын хувьд хамгийн их зочидтой үе бол Битүүний өдөр (Япончууд урт наслахыг бэлгэдэж, битүүн буюу гучин нэгний өдөр соба гоймон иддэг) байх ба Хоккайтэй ч бас энэ өдөр өглөөнөөс орой хүртэл бөгс эргэх зайгүй байлаа. Ердийн үед шөнө дунд өнгөртөл хөл хөдөлгөөнтэй байдаг өргөн чөлөө битүүнд үдшийн бүрий болохтой зэрэгцэн хөл татарч, улсууд гэрээдээ харьцгаана.

Гурван настай бяцхан охин Ханако шинэ жилийн гацуур модны доор өөрийн хүслээ шингээсэн жижигхэн бэлэг бэлдэж тавилаа. Их гоё алтан цаасаар бүрж, гял цал болсон саатай туузаар хичээнгүйлэн боосон бяцхан хайрцаг гацуур модны нүд гялбам чимэглэл дотроос яагаад ч юм нүдэнд шууд тусна.

Хүн бүрийн хүсэн хүлээдэг шинэ жилийн баяр хаяанд ирлээ. Энэ сайхан үдэш хайртай дотны хүндээ ямар бэлэг өгөх вэ гэж эргэлзэж суугаа бол бид танд туслая.